Jelcz M121M/MB

Jelcz M121M.Połowa lat 90. to okres, w którym w polskich miastach zaczęły pojawiać się pierwsze autobusy o obniżonej podłodze. Tymczasem Jelcz miał do zaoferowania jedynie model 120M. Wydaje się z perspektywy czasu, że zakłady w Jelczu-Laskowicach nieco przespały moment pojawienia się na rynku autobusów dostosowanych do przewozu osób niepełnosprawnych, skupiając się jedynie na dostosowaniu swych pojazdów do montażu jednostek napędowych zachodnich producentów. Jako zastępstwo dla niskiej podłogi, proponowano montaż windy dla wózków inwalidzkich w modelach PR110M, 120M, 120MM/1. Rozwiązanie to miało swoje wady, a jedną z nich było znaczne spowalnienie wymiany pasażerów na przystankach i konieczność dostosowania przedniej części nadwozia, gdyż winda ta znajdowała się zaraz przy pierwszych drzwiach autobusu.

W 1994 roku Jelcz przeprojektował model 120MM/1. Obniżono poziom podłogi w przedniej części pojazdu, pozostawiając tradycyjny most napędowy. Uniknięto dzięki temu montażu portalowego mostu napędowego, co wpłynęło na obniżenie końcowej ceny pojazdu. Autobus został zawieszony na miechach powietrznych, sterowanych elektronicznie z możliwością przyklęku. Zastosowano boczne okna klejone do szkieletu nadwozia. Jelcz stosował wcześniej tę technologię przy kilku prototypach modelu 120M, a także przy montażu prototypowej serii modelu M180. Ze względu na różnicę w wysokości podłogi, wewnątrz pojazdu znajdują się dwa stopnie pośrednie, a boczna linia okien jest nierówna. Względem modelu 120MM/1 zmieniono zderzak przedni na wykonany z tworzyw sztucznych, tylna ściana została zaprojektowana od nowa. Tymczasowo montowano drzwi starego typu z uszczelkami.

  

Nadwozie autobusu wykonano ze stalowych rur o przekroju prostokątnym i kwadratowym, łączonych ze sobą przez spawanie. Poszycie boczne wykonane zostało z obustronnie cynkowanej blachy. Do napędu posłużyła ta sama jednostka napędowa, co w modelu 120MM/1 – a więc sześciocylindrowy silnik MAN D0826 LUH 05 o pojemności skokowej 6,8 dm³ i mocy 220KM, sprzężony z czterobiegową automatyczną skrzynią biegów ZF 4HP-500. W prototypowym autobusie oznaczonym jeszcze jako model M120MN, zastosowano również opcjonalne siedzenia rodem z Neoplana, oraz system informacji pasażerskiej R&G, zmieniony później na system firmy PIXEL. Tytułowy autobus trafił ostatecznie do MPK Wrocław (egz. nr 9501), gdzie eksploatowany był do 2008r. Kolejne egzemplarze, już oznaczone jako model M121M posiadały uboższe wyposażenie od prototypu. Wraz z kolejnymi dostarczonymi egzemplarzami, można też zauważyć stopniowo wprowadzane zmiany.

  

Charakterystyczną cechą modelu M121M, jak i późniejszego M121MB jest głośny warkot silnika, zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz, związany z niedostatecznym wyciszeniem komory silnika. Podczas remontów zazwyczaj demontowano maty wygłuszające, co powodowało jeszcze większy hałas w pojeździe.

W 1996 roku przeprowadzono pierwszą poważną modernizację modelu. Ściany przednia i tylna wykonane zostały z tworzyw sztucznych, a z przodu zastosowano panoramiczną szybę. Stylistyka pojazdu zaczęła gonić niemiecką konkurencję z połowy lat 90-tych – MAN-a NL202 i Mercedesa O405N. Przeprojektowano przednią część nadwozia, usuwając podesty i przenosząc zbiornik paliwa. Zastosowano również zapożyczone z Mercedesa O405N/2, plastikowe obudowy nadkoli. Po zmianach uzyskano 5 miejsc siedzących dostępnych z poziomu niskiej podłogi. Opcjonalnie montowano jednostkę napędową Mercedes OM447, lub/i trzybiegową automatyczną skrzynię biegów Voith.

Na bazie modelu M121 powstała przegubowa wersja autobusu – M181, oraz krótszy 10-metrowy autobus M101 Salus.

  

Przez cały okres produkcji autobusów dla MPK Wrocław można wyszczególnić serie różniące się od siebie pewnymi szczegółami. Egzemplarze 9502-9510 charakteryzowały się starym zderzakiem z tworzyw sztucznych i prostokątnymi światłach przednich z samochodu Łada 2105. Od egzemplarza nr 9511 zmieniono przedni zderzak; od 9513 – zlikwidowano jedno siedzenie za przednimi drzwiami. Egzemplarze 9529-9563 wyprodukowano już po modernizacji modelu w 1996r. W pojazdach o nr 9548-9554 i 9561-9563 zastosowano silnik MAN D0826 z trzybiegową skrzynią biegów Voith, zaś egzemplarze 9555-9560 to model M121MB, z silnikiem Mercedes OM447 z trzybiegową skrzynią biegów Voith.

Eksploatację liniową tych pojazdów zakończono w 2015r. po dostarczeniu nowych autobusów Solaris Urbino 12 III. Jeden egzemplarz niepochodzący z MPK Wrocław, o biało-czerwonej kolorystyce był czasowo eksploatowany w 2011r. na liniach komunikacji miejskiej we Wrocławiu, po czym został zachowany przez firmę A-BUS i Klub Sympatyków Transportu Miejskiego, jako pojazd zabytkowy. Jeden pojazd M121MB (9556) z MPK Wrocław został zachowany przez Towarzystwo Miłośników Wrocławia jako pojazd potencjalnie zabytkowy.

Produkcję autobusu M121 kontynuowano aż do ogłoszenia upadłości ZS Jelcz w 2008 roku.

W roku 2000 w Jelczu wdrożono technologię produkcji autobusów ze stali nierdzewnej, co znacząco zwiększyło trwałość produkowanych pojazdów. Dotychczas konstrukcja szkieletu wykonywana była ze stali zwykłej, zaś poszycie – z blachy stalowej obustronnie ocynkowanej. Dzięki tej zmianie, zwiększył się sugerowany przez producenta okres eksploatacyjny z 10-12 do 18 lat.

W 2004r. model ten doczekał się kolejnej poważnej modernizacji – jako M121I Mastero. Zastosowano już silniki Iveco, a stylistyka autobusu była zbliżona do mniejszego M101I. W ostatnich egzemplarzach wyrównano linię okien i zmieniono wygląd tylnej ściany pojazdu. Autobus ten jednak zaczął przegrywać z nowszymi konstrukcjami w pełni niskopodłogowymi. We Wrocławiu żaden przewoźnik nie był już zainteresowany eksploatacją tego modelu.

Zdjęcia autobusów w Fotogalerii Transportnews
Zdjęcia wnętrz autobusów w Fotogalerii Transportnews

Producent ZS Jelcz
Premiera 1994
Miejsce produkcji Jelcz-Laskowice, Polska
Poprzednik Jelcz 120MM/1
Następca Jelcz M125M
Podobne Mercedes O405N, MAN NL202
Typ autobusu Niskowejściowy autobus klasy MAXI
Długość 12000 mm
Szerokość 2500 mm
Wysokość 3021 mm
Masa własna 9800 kg
Masa całkowita 17500 kg
Układ drzwi 2-2-2
Liczba drzwi 3
Szerokość drzwi [mm] 1250
Wysokość podłogi [mm] 370/370/936
Wysokość podłogi po zastosowaniu przyklęku 290 mm
Ilość miejsc ogółem 100
Ilość miejsc siedzących 34 33 32
Miejsc siedzących dostępnych z poziomu niskiej podłogi 0 5
Silnik MAN D0826 LUH 05 Mercedes OM447hLA
Moc silnika 220KM 250KM
Skrzynia biegów ZF 4HP-500 Voith D851.3 Voith D863.3
Ilość biegów 4 3
Typ automatyczna
Kabina Zamykana, pełna
Drzwi Pneumatycznie otwierane do środka
Seria 9501-9512 9513-9528 9529-9547 9548-9554,
9561-9563
9555-9560
wrocławskie forum komunikacyjne

twitter