Jelcz-Berliet PR110U

Jelcz-Berliet PR100 był bardzo nowoczesnym autobusem. Miał niski przebieg podłogi dzięki umieszczeniu silnika za tylną osią, jednak od początku był traktowany jako rozwiązanie przejściowe. Umowa licencyjna podpisana między Przedsiębiorstwem Handlu Zagranicznego Polmot i francuską firmą Berliet z Lyonu przewidywała opracowanie wydłużonego modelu trzydrzwiowego.

W styczniu 1973r. w siedzibie firmy Berliet we Francji opracowano konstrukcję polskiej wersji modelu PR100. Autobus został wydłużony do 12 metrów, wyposażony w trzy pary dwuskrzydłowych drzwi oraz wyposażonego w komponenty produkcji krajowej (w większości również licencyjnych), takich jak, m.in. mielecki silnik SW680 licencji Leylanda, tczewskiej skrzyni biegów S4-95 licencji ZF, hamulce firmy Westinghouse.

Zmiany polegały na dostosowaniu do polskich warunków – celem było ułatwienie przepływu pasażerów i zwiększenie pojemności autobusu. Drzwi rozmieszczono symetrycznie w odstępstwie 2 okien, odsuwając jedynie trzecią parę drzwi od krawędzi tylnej ściany. Tak powstały model PR110U był 12 metrowym autobusem o pojemności 110 pasażerów (stąd wziął swoją nazwę) i 36 miejscami siedzącymi i w kolejnych latach stał się podstawowym pojazdem dla komunikacji miejskiej polskich miast.

Model ten planowano wprowadzić do produkcji w połowie 1974 roku, jednak plany uległy opóźnieniu i pierwszy prototyp z fabryki Berlieta w Vennissieux pod Lyonem dostarczono dopiero w grudniu. Następnie przystąpiono do montażu wnętrza i wyposażenia. W styczniu 1975r. przeprowadzano jazdy próbne pierwszego gotowego egzemplarza i przystąpiono do wdrażania modelu do produkcji. Montaż pierwszej serii pojazdów rozpoczęto w lipcu tego samego roku, a udział podzespołów polskiej produkcji wynosił wtedy 50%. Prototypowy egzemplarz testowano tylko do września, a następnie powrócił on do Francji, w celu dokonania poprawek.

Z zewnątrz autobus odróżniał się od modelu PR100, nie tylko zwiększoną długością, innym układem okien i ilością drzwi. Zmieniono również przednie światła, stosując dla unifikacji, lampy z Fiata 125p, co na długie lata stało się cechą charakterystyczną autobusów z Jelczańskich Zakładów Samochodowych.

Konstrukcję pojazdu stanowił szkielet z rur stalowych o przekroju kwadratowym i prostokątnym łączonych ze sobą za pomocą spawania. Boczne poszycie zewnętrzne wykonane jest z blachy stalowej mocowanej do szkieletu za pomocą nitowania. Ściany boczne oraz sufit wnętrza pojazdu wykończone zostały płytami laminowanymi. Podłoga pokryta została wykładziną winylową.

Do napędu użyto wysokoprężny, sześciocylindrowy, silnik WSK Mielec SW680 (na licencji Leylanda) o pojemności skokowej 11,1dm³ i mocy 185 KM, sprzężonego z czterostopniową manualną skrzynią biegów FPS Tczew S4-95 (na licencji ZF).

Do wnętrza autobusu można było się dostać przez szerokie dwuskrzydłowe drzwi o szerokości 1,225m. Wysokość podłogi wynosiła odpowiednio – 642 mm w przednich, 712 mm w drugich i 957 mm w trzecich drzwiach. Wewnątrz pojazdu, między pierwszymi a drugimi drzwiami znajdowała się duża wydzielona przestrzeń dla pasażerów stojących, z pionowymi poręczami. Za drugimi drzwiami znajdowały się siedzenia w układzie 2+2. Podobnie jak w poprzedniku, zastosowano fotele oparte na giętych stalowych rurach, obitych skajem, wypełnione gąbką. Zasygnalizowano potrzebę usztywnienia oparcia przylegających do siebie foteli, jednak problemu tego nie wyeliminowano przez następnych ponad 20 lat, aż do zastosowania plastikowych foteli w modelu 120M.

Pierwsze gotowe 5 sztuk Jelczy-Berlietów PR110U pojawiły się we Wrocławiu na próbach w maju 1976r. Miały one jeszcze okna z uchylnymi lufcikami i wlew paliwa, rodem z modelu PR100. Późniejsze egzemplarze miały zmienione okna na przesuwne i zmieniony wlew paliwa.

W trakcie eksploatacji liniowej, niemal natychmiast zaczęły wychodzić na jaw wady konstrukcyjne tego modelu. Najpoważniejszym była niska sztywność konstrukcji. Ciężki silnik SW680 powodował także pękanie kratownicy za tylną osią. Spadająca jakość jednostek napędowych produkowanych w Mielcu przyczyniła się do większych przestojów autobusów związanych z awariami silnika. Problemy z najbardziej awaryjnymi elementami podwozia udało się wyeliminować w 1978r. i od tego czasu, decydowano się na masowe wysyłanie autobusów Jelcz PR110U do remontów w JZS. W trakcie remontów naprawiano kratownice, pękające dachy, rdzewiejące podłużnice ścian bocznych i słupki okienne.

Po wygaśnięciu licencji Berlieta w 1983r. zmieniono nazwę modelu na Jelcz PR110M. Na początku lat 80-tych pogarszająca się sytuacja gospodarcza kraju spowodowała niedobór części zamiennych. Odstawiane zdefektowane autobusy stawały się więc dawcami części dla jeżdżących jeszcze egzemplarzy.

Zdjęcia wnętrz autobusów
Zdjęcia autobusów Jelcz-Berliet PR110U w Fotogalerii Transportnews

Producent	Jelczańskie Zakłady Samochodowe
Premiera	1974
Miejsce produkcji	Jelcz-Laskowice
Podobne	Jelcz PR110M
Następca	Jelcz PR110M, Jelcz M11
Poprzednik	Jelcz-Berliet PR100
Typ autobusu	Średniopodłogowy solo klasy MAXI
Długość	12000 mm
Szerokość	2500 mm
Wysokość	3040 mm
Masa własna	9800 kg
Masa całkowita	17280 kg
Układ drzwi	2-2-2
Liczba drzwi	3
Szerokość drzwi	1225 mm
Wysokość podłogi w 1 drzwiach	642 mm
Wysokość podłogi w 2 drzwiach	712 mm
Wysokość podłogi w 3 drzwiach	957 mm
Ilość miejsc ogółem	110
Ilość miejsc siedzących	36
Silnik	WSK Mielec SW680
Moc	185 KM
Skrzynia biegów	FPS Tczew S4-95
Ilość biegów	4
Typ	Ręczna
Kabina	Niepełna
Drzwi	Pneumatycznie otwierane do środka