Konstal N / 4N
Konstal N to pierwszy tramwaj produkowany po II wojnie światowej w Polsce. Powstał w odpowiedzi na niedobór taboru tramwajowego z którymi borykało się wiele polskich miast. Tramwaje te charakteryzowały się prostą konstrukcją, opartą na bazie niemieckiego tramwaju wojennego, tzw. Kriegsstrassenbahnwagen (KSW), który był zaprojektowany był jako wagon o możliwie nieskomplikowanej konstrukcji, by sprostać gospodarce wyniszczonej działaniami wojennymi w III Rzeszy.
Podjęcie decyzji o produkowaniu uproszczonej kopii tramwaju KSW wynikało z ogromnych strat, jakie poniósł polski przemysł w II wojnie światowej. Produkcję rozpoczęto w roku 1948, lecz z uwagi na brak silników trakcyjnych, początkowo wytwarzano tylko wagony doczepne (typ ND). Wagony silnikowe, oznaczone jako typ „N” zaczęto produkować dopiero rok później. Jego nazwa wywodzi się do słowa „normalizowany” i nie wzięła się bez przyczyny, bowiem konstrukcja i elementy wagonu były zgodne z ówcześnie wprowadzonymi normami. Litera ta stała się później częścią oznaczeń typów tramwajów produkowanych przez Chorzowską Wytwórnię Konstrukcji Stalowych „Konstal”.
Tramwaje typu N i 4N były projektowane jako wagony dwustronne i dwukierunkowe. Posiadały więc drzwi po obu stronach wagonu i stanowiska motorniczego na obu końcach wagonu. Masa własna tych wagonów wynosiła 13,5 tony. Stanowisko motorniczego nie posiadało kabiny, lecz było tylko oddzielone kotarą. Wagon o długości 10,4 metra oparty na dwuosiowych wózkach, wyposażony w dwa silniki o mocy 60kW, które pozwalały na rozpędzenie się do prędkości 55km/h. Na pokładzie mogło podróżować 83 pasażerów, przy czym tylko 12 (16 w typie 4N) miało miejsca siedzące. W praktyce, z uwagi na niewydolność systemu komunikacji miejskiej w tamtym okresie, wagonami tymi podróżowało o wiele więcej pasażerów, którzy stali na różnych wystających elementach zewnętrznych wagonu. Tak zatłoczone tramwaje nazywano potocznie „winogronami”.
Tramwaje typu N i 4N posiadały dwa rodzaje hamulców: elektryczne oraz mechaniczne (klockowe), wyposażono go również w piasecznice – urządzenia, które poprzez pociągnięcie jednej z rączek przez motorniczego, powodowały sypanie piaskiem na główkę szyny. Zwiększało to tarcie i umożliwiało wyprowadzenie kół z poślizgu, co przydawało się zwłaszcza jesienią, gdy na torach leżało dużo mokrych liści.
Wagony N produkowano w latach 1948-1956r., zaś nieco zmodernizowaną wersję 4N w latach 1957-1962r. Pierwsze dostawy do Wrocławia nadeszły w 1956r. MPK otrzymało łącznie 49 fabrycznie nowych wagonów silnikowych i 109 doczepnych. W latach 1956-1962 dostarczono wagony typu 4N i 4ND (doczepne), zaś w latach 1964-1969 do Wrocławia trafiły wagony typu N (57 silnikowych i 105 doczepnych) wycofane z Warszawy, co pozwoliło na stopniowo wycofywanie z eksploatacji przedwojennych tramwajów.
Od połowy lat 60. wagony typu N i 4N zaczęto sukcesywnie modernizować – m.in. poprzez przebudowę na wagony jednokierunkowe. W miejscu likwidowanego stanowiska motorniczego montowano przetwornicę, która zmieniała napięcie z 600V do 40V. Montowano również akumulatory, elektromagnetyczne hamulce szynowe, niezależne reflektory, światła pozycyjne oraz elektryczne dzwonki. Modernizacjom ulegały też drzwi – w miejsce ciężkich pojedynczych montowano rozsuwane drzwi dwuczęściowe, które od 1967r. wyposażano w silniki elektryczne od wiertarek, połączone za pomocą prostego połączenia łańcuchowego. Wiele tramwajów N i 4N poddano jeszcze poważniejszym modernizacjom, np. zmianie wyglądu tramwaju poprzez zastosowanie innej ściany czołowej.
W latach 80., tramwaje typu N i 4N zaczęto wycofywać z eksploatacji, co miało związek z dostawą nowych wagonów 105Na. Ostatecznie wycofano je z ruchu liniowego w roku 1991. We Wrocławiu zachowano kilka wagonów typu N i 4N – jednym z nich jest „Mikołaj”, czyli wagon N o nr 1336, „Enusia”, czyli wagon nr 1444, oraz wagon o nr 1332. Co najmniej jeden wagon przystosowany jako tzw. wagon gospodarczy posiada także MPK Wrocław.
Zdjęcia tramwajów w Fotogalerii Transportnews
Zdjęcia wnętrz tramwajów typu N / 4N w Fotogalerii Transportnews
